چِشْم‌ْزَخْم آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد، بر انسان‌ها یا موجودات دیگر وارد می‌شود. در قرآن به این کلمه تصریح نشده، اما بیشتر مفسران بر این باورند که آیه و ان یکاد درباره چشمزخم نازل شده است. در روایات، به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌هایی برای در امان ماندن از آن توصیه شده که خواندن معوذتین، سوره حمد، آیه الکرسی و آیه «و إن یکاد» از آن جمله است.
باور به چشمزخم در فرهنگ عامیانه نیز رایج است. ایرانیان شکستن تخم‌مرغ، دود کردن اسپند، آویزکردن زیورآلاتی که مشتمل بر حرز، تعویذ و چهار قل است و نیز مهره‌های خاصی را برای دفع آن مؤثر می‌دانندچِشْم‌ْزَخْم آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد، بر انسان‌ها یا موجودات دیگر وارد می‌شود. در قرآن به این کلمه تصریح نشده، اما بیشتر مفسران بر این باورند که آیه و ان یکاد درباره چشمزخم نازل شده است. در روایات، به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌هایی برای در امان ماندن از آن توصیه شده که خواندن معوذتین، سوره حمد، آیه الکرسی و آیه «و إن یکاد» از آن جمله است.
چشمزخم در قرآن نیامده؛ اما بسیاری از مفسران آیه «وَإِن یکادُ الَّذِینَ کفَرُوا لَیزْلِقُونَک بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکرَ وَیقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ» را دال بر وجود چشمزخم گرفته و در شأن نزول آن آورده‌اند که مشرکان از مردی شورچشم خواستند پیامبر(ص) را چشم بزند. هنگامی که آن مرد تصمیم به این کار گرفت، جبرئیل آیه و ان یکاد را فرود آورد و به‌وسیله آن پیامبر را از آسیب چشمزخم نگاه داشت. برخی دیگر از مفسران، «اَزْلاق» را به معنای چشمزخم ندانسته و معتقدند «ازلاق» در لغت به معنای نگریستن با دشمنی و تندی به کسی است و در مورد پیامبر(ص) نیز به همین معنا به کار رفته است.علامه طباطبایی در المیزان اِزلاق در آیه وان یکاد را براساس نظر عموم مفسران همان چشم زخم دانسته وتصریح کرده که منظور از چشم زخم نوعی تأثیر نفسانی است ودلیلی عقلی برای انکارش نداریم افزون بر این که مواردی هست که قابل انطباق بر چشم زخم است ودر روایاتی [نیز وارد شده است. [] ] همچنین برخی از مفسران، آیه۶۷ سوره یوسف را ناظر به چشمزخم دانسته‌اند. آنان در تفسیر آیه «وَقَالَ یا بَنِی لَا تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّ] بر این باورند پسران یعقوب زیباروی، پرشمار و برومند بودند. یعقوب از ترس چشم‌خوردن آنان، توصیه کرد که از دروازه‌های مختلف وارد مصر شوند. البته شیخ طوسی به قول دیگری نیز اشاره کرده که برخی چشمزخم را در قرآن انکار و برای توصیه یعقوب به فرزندانش، احتمالات دیگری مانند ترس از آسیب رساندن مأموران حکومتی به آنان را مطرح کردند.همچنین آیت‌الله معرفت برای نفی چشمزخم، از آیه بعد که می‌گوید «تدبیر یعقوب کارساز نشد»، استفاده کرده است.
در روایات
بر پایه روایاتی که در منابع حدیثی فریقین نقل شده، چشمزخم واقعیت دارد. در یکی از این احادیث گفته شده اگر چیزی می‌توانست بر قضا و قدر سبقت گیرد، چشمزخم بود.] در روایاتی که از امامان شیعه رسیده نیز به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌های برای در امان ماندن از آن توصیه شده است.[ در امان ماندن از چشمزخم
ائمه شیعه در دعاهایی که از آنان نقل شده، از خدا خواسته‌اند تا چشمزخم را از آنان دور بدارد. یکی از خواسته‌های امام سجاد در دعای بیست و سوم صحیفه سجادیه همین است.[
در روایات شیعه، برای محفوظ ماندن از اثر چشمزخم، خواندن معوذتین، آیه الکرسی و آیه و ان یکاد سفارش می‌شود. بر پایه روایتی از امام هشتم شیعیان، قرائت سوره حمد و معوذتین برای دفع چشمزخم توصیه گردیده است.از امام رضا(ع) نقل شده است که برای دفع چشمزخم، نوشته‌ای از سوره حمد، معوذتین و آیه الکرسی را در شیشه‌ای قرار دهید.
همچنین از امامان شیعه نقل شده هنگامی که چیزی شما را به تعجب آورد، ذکر خدا را به زبان جاری کنید. و اذکاری مانند تکبیر، حوقله و ماشاءالله را بگوید.[
دعای دفع چشمزخم
در برخی کتب دعاهایی برای دفع چشمزخم ذکر شده استاز جمله:
«اللَّهُمَّ رَبَّ مَطَرٍ حَابِسٍ وَ حَجَرٍ یابِسٍ وَ لَیلٍ دَامِسٍ وَ رَطْبٍ وَ یابِسٍ رُدَّ عَینَ الْعَینِ عَلَیهِ فِی کیدِهِ وَ نَحْرِهِ وَ مَالِهِ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کرَّتَینِ ینْقَلِبْ إِلَیک الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ.»[
باورهای عامیانه
گردنبند وان یکاد
در فرهنگ‌های مختلف شیوه‌های متفاوتی برای دفع چشمزخم مطرح است در برخی از مناطق آسیایی، پندار عمومی بر این است که دودکردن اسپند و شکستن تخم‌مرغ، برای دفع چشمزخم مؤثر است. ایرانیان معمولاً در مجالس شادی برای دفع چشمزخم دانه‌های اسپند را بو داده و دود آن در محل رفت و آمد حاضران پخش می‌کنند.اما در منابع دینی، چیزی بر تأیید این اعمال یافت نمی‌شود، از این رو برخی این موارد را برای رفع چشم زخم بی‌اثر دانسته‌اند.
در ایران مردم قاب‌هایی که در آنها آیه و ان یکاد، آیة الکرسی و چهارقل نوشته شده را برای دفع چشمزخم در منزل یا کتیبه کاشی‌کاری شده آنها را در سردر منازل یا دیگر املاک نصب می‌کنند. گردن‌آویزها و زیورآلات زینتی مشتمل بر آیات وان یکاد، آیة الکرسی، چهارقل و دعای شرف‌الشمس در دسترس عموم قرار دارد که معمولاً آنها را با انگیزه در امان ماندن از اثرات چشم‌شوری به گردن کودکان یا در جای دیگر آویزان می‌کنند.
برخی از مردم نیز اشیاء قیمتی و نفیس خود را از کسانی که گمان می‌کنند چشمان شور دارند، پنهان می‌دارند. همچنین در ادبیات عامیانه، عبارت‌هایی مانند «بر چشم بد لعنت» و «الهی چشم حسود کور بشه» رایج است.[
همچنین از مهره‌های آبی‌رنگی به عنوان دستبند، گردنبند یا آویز برای دفع چشمزخم استفاده می‌شود (سنگ چشم‌نظر)، که بر اساس استفتائات برخی از مراجع تقلید، مانند حسین نوری همدانی مستند شرعی ندارند.[
سنگ چشم زخم فیروزه: همانطور که میدانید سنگ فیروزه یکی از سنگ های باارزش و بسیار توصیه شده برای دفع چشم نظر و افزایش رزق و روزی میباشد که در احادیث و روایات به آن اشاره شده است.